Reset (paperback)

Fragment

Die neoliberale decennia eindigden in 2008 met de financiële crisis waarin de beperkingen en tekorten van die ideologie duidelijk aan het licht kwamen. De diepere oorzaak is echter dat vrijheid in de liberale betekenis van ‘vrij zijn van’ er niet in slaagt geboekte vooruitgang effectief dienstbaar te maken voor de mensen. Het verbruikt wat in communautaire periodes werd opgebouwd en bouwt zelf onvoldoende op.  

Beide benaderingen van vrijheid zijn kinderen van het Westen. Zij delen in grote mate het individualisme, humanisme en faustiaanse karakter, maar benaderen die telkens anders. Dat is vooral opvallend wat het individualisme betreft. Liberalisme en gemeenschapsdenken zijn beide evenzeer individualistisch. Zij beschouwen de welvaart en het welzijn, de vrijheid en de waardigheid van het individu als het uiteindelijke doel van ons samenleven, als de uiteindelijke toetssteen om maatschappelijke arrangementen en beleid te beoordelen. Voor de ene, de liberale benadering, moeten individuele vrijheid en waardigheid, welvaart en welzijn verworven worden tegen de gemeenschap in; voor de andere benadering, de communautaire, zijn individuele waardigheid en vrijheid, welzijn en welvaart het product van de gemeenschap. Daarin ligt het verschil.

De twee benaderingswijzen leiden tot diametraal verschillende opvattingen over mens en samenleving. Volgens de liberale opvatting hebben individuen rechten los van hun gemeenschap en zijn individuen ook enkel via rechten met hun gemeenschap verbonden. Voor gemeenschapsdenkers zijn rechten een product van gemeenschappelijk handelen en zijn individuen derhalve via rechten en plichten met hun gemeenschap verbonden. De plichten van het individu zijn de rechten van de gemeenschap. Zij zeggen wat de gemeenschap van individuen mag verwachten om iedereen vrijheid, waardigheid, welzijn en welvaart te kunnen geven. De implicaties en de oorsprong van dat verschil tussen liberalisme en communautarisme verduidelijk ik in dit boek. Beide benader ik als visies op mens en samenleving, niet als partijprogramma’s. Er zijn politieke partijen die zich liberaal noemen, maar waarvan de politieke programma’s door gemeenschapsdenken zijn geïnspireerd.