Elchardus en Corijn: ‘De mondialisering zoals die ons werd voorgesteld botst op haar grenzen’

Mark Echardus, auteur van Reset, en Eric Corijn, auteur van Vlaanderen, ontwaak! zijn te gast in deze podcast om te praten over de huidige maatschappelijke ontwikkelingen. Beide auteurs analyseren in hun boek de maatschappelijke processen en de verschillende politieke stromingen die daaraan ten gronde liggen. Reset is een pleidooi voor gemeenschapsdenken  en een inclusieve vorm van nationalisme, Vlaanderen ontwaak roept op tot een breuk met het verleden en beschrijft het zwakke weerwerk van de progressieve zijde. 

Beide boeken zijn samen te koop als voordeelpakket

Hoe moeten we nu verder?

Elchardus en Corijn komen tot een gelijkaardige analyse wanneer het over de maatschappelijke ontwikkelingen gaat. Beide auteurs hebben kritiek op het neoliberalisme en het daaruit voortvloeiende egocentrische individualisme en de noodzaak aan meer socialisering. Ma

ar waar die analyse ons toebrengt en welke oplossingen er moeten komen leidt tot uiteenlopende visies bij de auteurs. Elchardus en Corijn zijn het fundamenteel oneens over de weg die Vlaanderen, en dan vooral politiek-links Vlaanderen, moet bewandelen. Elchardus heeft een déjà-vu gevoel bij het lezen van het boek van Corijn en mist een onderbouwde kritiek op het cordon sanitaire en cordon mediatique. ‘Bovendien bevat het boek een antidemocratische reflex.’ Al die dingen komen terug in het Marxisme, zegt Elchardus. De afgelopen jaren is de wereld geëvolueerd richting meer afgebakende landsgrenzen. Elchardus is het niet eens met Corijns analyse over het irrelevant worden van naties.

Corijn stelt samenlevingsopbouw centraal die volgens hem niet verloopt via gemeenschapsdenken. Dit in tegenstelling tot Elchardus, die gemeenschapsdenken juist centraal stelt. Dit is een radicaal meningsverschil tussen beide auteurs en leidt tot het debat over multiculturaliteit en gemeenschapsvorming. Corijn is het niet eens met Elchardus over hoe onze maatschappij moet omgaan met nieuwkomers en trekt de analyse dat er één gemeenschap bestaat per territorium in twijfel. ‘Mensen moeten steeds meer samenleven op basis van verschillen, er zijn verschillende gemeenschappen in één territorium en dat zal zo blijven.’ 

Identiteitsvorming en diversiteit 

Elchardus denkt niet dat de religieuze identiteit in de wereld voorbijgestreefd is. ‘Religie is juist een dominante vorm van identiteitsvorming.’ Wereldwijd zijn er nog steeds heel wat theocratische regimes te vinden. Elchardus bedoelt in zijn boek dus niet dat de sociale kwesties achterhaald zijn, maar hij denkt wel dat het model van de klassenstrijd om naar verdelingskwesties te kijken het verkeerde is. Opgroeien waar ook ter wereld lijkt in de analyse van Corijn tot hetzelfde te leiden, zegt Elchardus. ‘Naar mijn mening is dit niet zo en heeft ieder land een eigen cultuur en eigenheid die via onderwijs en cultuurbeleid wordt doorgegeven aan kinderen en nieuwkomers.’ Brussel heeft dit niet gedaan en is daarom een mislukte gemeenschap. ‘Multiculturaliteit is niet bindend, want bindend betekent dat er dingen met elkaar worden gedeeld.’ 

Corijn vindt dat Elchardus landen te veel bekijkt als afgesloten dozen waarbinnen de essentiële verhoudingen in de maatschappij tot stand komen. Corijn wijst erop dat onze regulerende instellingen niet noodzakelijk samenvallen met ons territorium. Politieke actie moet niet gericht zijn op identiteiten en culturen maar op de herverdelingsproblematiek, benadrukt Corijn. ‘Het gaat niet enkel over normen en opvattingen binnen culturen en religies maar ook over socialisatie in de zin van maatschappelijk gedrag.’ Brussel is er inderdaad niet in geslaagd om tot die socialisatie te komen, maar dat is ook het geval in andere steden als Antwerpen en Gent. Leren samenleven is niet enkel een kwestie van culturele homogenisering maar vooral van een praktische zaak waar solidariteit en reële herverdeling centraal staan, zegt Corijn. 

Het belang van het lokale en nationale niveau  

Het nationaal niveau is van cruciaal belang voor de veiligheid en het welzijn van mensen, zegt Elchardus. Uitsluitend op lokaal niveau werken kan dus niet, in tegenstelling tot Corijn die het belang van het hogere beleidsniveau niet in twijfel trekt maar het lokale niveau wel centraal plaatst. ‘Bij ons is het nationale niveau nog steeds het Belgische federale niveau, maar dat kan veranderen.’ Corijn reageert hierop met te zeggen dat indien het Belgische federale niveau wordt afgebouwd we tot een kleinschaliger beleid komen op deelstaatniveau. ‘Dat leidt automatisch tot kleinere identiteiten.’ Elchardus benadrukt dat er in Europa inderdaad een tendens is om naties en staten meer op elkaar te laten aansluiten. ‘Die ontwikkeling is zeer waarschijnlijk naar de toekomst toe.’ 

Een blik op de toekomst

Volgens Elchardus zullen landen steeds meer gaan nadenken over strategische autonomie. ‘Volledig loskoppelen van andere staten is niet wenselijk maar landen zullen wel gaan nadenken in welke domeinen ze wel autonoom moeten zijn.’ Protectionisme komt dus terug wat leidt tot een nieuwe opdracht voor de overheden. ‘We staan voor uitdagingen van beter plannen op lange termijn.’ Industrialisering is opnieuw nodig en daarnaast zullen we meer middelen moeten investeren in onze voorbereiding op de klimaatverandering zonder dat onze economie afremt, zegt Elchardus. ‘Om hiertoe te komen is gemeenschapsdenken noodzakelijk.’ Elchardus en Corijn zijn het eens over het feit dat de mondialisering, zoals die ons werd voorgesteld aan het einde van de vorige eeuw, op haar grenzen botst. De les die Corijn uit de pandemie trekt is dat de wereldinstellingen niet functioneren zoals gehoopt. Landen namen het beleid zelf in handen maar de grote problematiek was de regulering van de steden. ‘We zullen dus inderdaad een trend zien richting lokalisering, maar welke vorm die aanneemt zal nog moeten blijken.’ Het is niet omdat het neoliberalisme op haar grenzen botst dat de risico’s van het identiteitsdenken van de kaart moeten geveegd worden, benadrukt Corijn. 

Beide boeken zijn samen te koop als voordeelpakket