Tijdgeest. Een perspectief op mens en tijd.

Onmiskenbaar heeft de mens op technologisch vlak vooruitgang geboekt. Rik Torfs vraagt zich af of dat ook geldt voor andere gebieden, zoals de ethiek.

De slavernij is bijvoorbeeld afgeschaft. Vooruitgang toch? Zeker en vast, maar nog steeds worden mensen wereldwijd geëxploiteerd.

Op wezenlijke gebieden blijkt soms zelfs sprake van achteruitgang… Zo heeft iedereen het recht het vermoeden van onschuld te genieten. De disproportionele rol die het slachtofferschap vandaag krijgt toebedeeld, bedreigt dit juridisch uitgangspunt. Ook aan de vrijheid van meningsuiting wordt volgens Torfs almaar vaker geknaagd. Gevoelens krijgen een onaantastbare status. Er is uiteraard niets mis met gevoelens, maar als je in een debat niet meer weet van welk hout pijlen maken, is er steeds een noodoplossing: huilen, woedend worden,… Dat verhindert een redelijk debat.

Torfs keert zich tegen het gangbare idee dat een factchecker heilig is. Er is een wereld van verschil tussen feiten enerzijds en het interpreteren van die feiten anderzijds. Het discours vandaag is gesloten. Nieuwe taboes komen in de plaats van oude, zoals de onaantastbaarheid van de wetenschapper.

De almacht van de wetenschap die ‘het raadsel van het leven ontsluiert’ is een illusie. Wanneer dogmatisch denken domineert, of het nu om wetenschap of religie gaat, wordt het problematisch. 

‘Optimisme is van fundamenteel belang’, aldus Torfs, ‘en misschien het enige dat ons kan redden.’ Maar wanneer optimisme een plicht wordt, voelt het eerder aan als iets negatiefs. Humor en zelfrelativering zijn prima handvaten om pessimisme het hoofd te bieden. Humor en spiritualiteit hebben gemeen dat ze ons helpen een stap achteruit te zetten.

De mens wordt in essentie geen beter wezen. En dat is oké. Want precies het streven hiernaar eindigt in totalitaire stromingen, zoals communisme of fascisme. De mens staat niet langer centraal in dergelijke ideologieën. Ze erkennen de mens niet in zijn mens-zijn, in zijn totaliteit, met al zijn haperingen en tekortkomingen.

Religie verwijst naar ‘religare’: verbinden. Er schuilt dan ook een verbindende kracht in het (h)erkennen van elkaars feilbaarheid.