Peter De Keyzer: ‘Defensie hoort net wel tot de kerntaken van de overheid’

Negen jaar lang schreef econoom Peter De Keyzer een tweewekelijkse column over de meest uiteenlopende onderwerpen voor De Tijd. Ondanks de diverse thema’s hebben zijn columns één duidelijke rode draad. Stuk voor stuk zijn het pleidooien voor meer zelfredzaamheid, meer ondernemerschap, meer efficiëntie. De belangrijkste conclusie luidt dat dit land geen nood heeft aan vijf minuten politieke moed, maar wel aan vijf minuten ambitie. In deze podcast praat Peter De Keyzer over zijn boek Vijf minuten ambitie en over zijn kijk op de huidige maatschappelijke uitdagingen. 

Wat met defensie?

Defensie wordt in België al jarenlang structureel afgebouwd, zegt De Keyzer. Nu de NAVO door de oorlog in Oekraïne weer uitgebreid in de media komt rijst dan ook de vraag of het defensiebudget niet dringend verhoogd moet worden. Sinds de Koude Oorlog is ons defensiebudget jaar na jaar steeds lager geworden, tot op het niveau dat België het op één na laagste defensiebudget heeft van de NAVO-lidstaten. De Belgische staat ontloopt zo haar verplichting naar andere NAVO-landen toe. 

De Keyzer bekijkt de structurele onderfinanciering van defensie in een ruimer plaatje en wijst op het feit dat de Belgische staat de afgelopen decennia haar overheidstaken zoals veiligheid en justitie heeft afgebouwd. ‘Investeringen worden afgebouwd ten voordele van lopende sociale uitgaven.’ Sinds de uitbraak van het conflict in Oekraïne wordt er met een vergrootglas gekeken naar landen als België die al jarenlang amper investeren in veiligheid en defensie. Het is tijd dat België haar verantwoordelijkheid begint te nemen, benadrukt De Keyzer. 

Defensie versus sociale uitgaven 

Door tegenstanders van een verhoging van het defensiebudget wordt er vaak aangehaald dat dit ten koste gaat van andere vooral sociale uitgaven. De Keyzer vindt dit geen terechte opmerking. ‘Wat overheidsuitgaven betreft zitten we rond de 50% van het btw, de top van Europa.’ Tegelijkertijd zien we dat we minder goed scoren wat effectiviteit van de overheidsbestedingen betreft. Dit betekent dat we hetzelfde zouden kunnen bereiken met minder middelen of meer bereiken met dezelfde middelen. 

Bovendien bieden investeringen in defensie ook een positief effect op de rest van de economie. Investeren in defensie is dus zeker niet weggegooid geld. Denk maar aan de positieve effecten op bijvoorbeeld tewerkstelling en technologisch onderzoek. De multiplicator naar de rest van onze economie is groter wanneer je investeert in defensie dan wanneer je alles zomaar in de sociale zekerheid stopt, zegt De Keyzer.  

Het kerntakendebat van de overheid 

Politie, binnenlandse veiligheid, justitie en defensie zijn allen kerntaken van de overheid die de afgelopen jaren verwaarloosd zijn. De top van deze diensten trekt al jaren aan de alarmbel over de beperkte middelen en de overheid lijkt hier geen oor naar te hebben. Dit terwijl er door diezelfde overheid wel heel wat geld wordt uitgegeven, maar dat geld wordt niet aan de kerntaken besteed. Elke ochtend worden we wakker met een nieuw idee uit de Wetstraat dat de overheid alleen maar meer geld zal kosten, zegt De Keyzer. ‘Nooit wordt er de vraag gesteld of het in deze ideeën wel om een kerntaak gaat.’ Het is dringend tijd voor een kerndebat, maar dat verreist politieke moed. 

Meer mensen aan het werk 

Het kan niet dat er iedere dag een nieuw politiek idee met meer uitgaven wordt gelanceerd in de pers terwijl er niets verandert aan de inkomstenzijde, zegt De Keyzer. De minimumlonen en pensioenen zijn opgetrokken, maar dit kan enkel betaald worden indien er ook meer inkomsten zijn. ‘80% tewerkstelling moet het absolute doel zijn.’ Het allerlaatste dat we nodig hebben zijn meer belastingen op mensen die vandaag al werken, sparen en ondernemen. Er moeten meer mensen aan de slag gaan, benadrukt De Keyzer. ‘Nu lijkt het alsof we Noord-Europese uitgaven nastreven in sociale zekerheid gecombineerd met een Zuid-Europese arbeidsmarkt.’ 

De kwaliteit van het onderwijs Het gaat niet goed met ons onderwijsniveau. Door het lerarentekort zijn scholen genoodzaakt bepaalde examens te schrappen en de schoolsluitingen tijdens de coronapandemie heeft voor een ongeziene achterstand gezorgd. Een land wordt rijker omdat het slimmer wordt, benadrukt De Keyzer. Een achteruitgang van de onderwijskwaliteit zal zich op termijn vertalen naar minder economische groei en welvaart. ‘Onderwijs is extreem belangrijk en moet een prioriteit zijn.’ Het onderwijsniveau van vandaag bepaalt het uitgavenpatroon van morgen.