- CATEGORIEËN
De Vadder en Sinardet: ‘Vivaldi is gemiste kans om vertrouwen in politiek te herstellen’
In zijn boek Wanhoop in de Wetstraat beschrijft politiek journalist Ivan De Vadder hoe de verwoede pogingen van de politiek om dichter bij de burger te komen keer op keer mislukken. Al dertig jaar lang heerst er een kloof tussen de Wetstraat en de Dorpstraat. Sinds de beruchte Zwarte Zondag van 1991 lijkt geen enkele politieke partij er in te slagen die kloof ook maar een beetje te dichten. De overheersende emotie in de politiek is wanhoop, en die wanhoop laat zich voelen op twee domeinen: het gebrek aan vertrouwen in de politiek, en de kelderende verkiezingsresultaten van de centrumpartijen. Ook Dave Sinardet ziet als politicoloog de wanhoop in de Wetstraat met lede ogen aan. Wat moet er gebeuren om de kloof eindelijk te dichten? In deze podcast gaan De Vadder en Sinardet in gesprek.
Afstand tussen burger en politiek
Sinardet vindt het overdreven om te spreken over een kloof tussen dé burger en dé politiek, maar benadrukt wel dat er inderdaad bij een deel van de bevolking een afkeer leeft ten aanzien van politiek. ‘Dat is geen nieuwe vaststelling en ook geen typisch Belgisch gegeven, het hangt af van welke indicatoren er gehanteerd worden.’ Op dat punt is Sinardet het niet eens met De Vadder. De Vadder gebruikt volgens Sinardet de verkiezingen en de achteruitgang van de traditionele partijen als graadmeter voor het vertrouwen in de politiek, terwijl Sinardet vindt dat de achteruitgang van de traditionele partijen niet noodzakelijk een indicator is van de kloof tussen de burger en de politiek. Ten gronde is er niets problematisch aan het feit dat mensen voor andere partijen beginnen te stemmen dan vroeger, zegt Sinardet. De samenleving evolueert en er duiken nieuwe maatschappelijke problemen op waar nieuwe partijen op inspelen. ‘Sterker nog, het zou eerder problematisch zijn als mensen decennialang voor dezelfde partijen zouden blijven stemmen los van de maatschappelijke evoluties en prestaties van die partijen.’ Politieke vernieuwing, ook binnen partijen, is noodzakelijk.
De Vadder benadrukt dat hij niet enkel de achteruitgang van de centrumpartijen als maatstaf gebruikt, maar dat hij ook ruimer kijkt naar bijvoorbeeld de algemene ontevredenheid met de democratie en het aantal burgers die ongeldig of blanco stemmen. Ook die parameters zijn een indicatie van de kloof tussen burgers en politiek.
Het signaal van de proteststemmers
In de politiek wordt er vaak verwezen naar Vlaams Belang-kiezers als louter proteststemmers, terwijl er ook een deel van het kiespubliek is dat effectief voor het partijprogramma van Vlaams Belang kiest. Dat zijn keuzes waar niet iedereen het mee eens is, maar het blijven wel politieke keuzes, zegt Sinardet. ‘Men kan betreuren dat dit tot versnippering van het partijlandschap leidt maar stellen dat deze groep kiezers enkel voor extremen stemt uit een afkeer van de politiek klopt niet.’
Het gegeven dat burgers op extremen stemmen is inderdaad op zich geen indicatie van een kloof met de Wetstraat, maar het geeft wel aan dat er iets aan het veranderen is, zegt De Vadder. ‘Het is een parameter voor het onbehagen in de politieke sector zelf.’ Centrumpartijen zitten in een moeilijke positie, aangezien ze met steeds meer partijen een coalitie moeten vormen om nog aan een meerderheid te geraken. Volgens De Vadder heersen er dus verschillende soorten wanhoop: de wanhoop bij de burgers enerzijds en die bij de politici anderzijds.
De politieke oplossing, emoties of ratio?
De politiek heeft een veel te makkelijke oplossing trachten te hanteren voor het dichten van de kloof met de burger, zegt De Vadder. Veranderingen aan het systeem die voor politici relatief pijnloos zijn, zoals het verlagen van hun vergoedingen met vijf procent en verlaagde pensioenen, brengen uiteindelijk weinig zoden aan de dijk. Men heeft de symptomen proberen te bestrijden, maar eigenlijk weten we niet goed welke emoties van belang zijn voor de keuze van burgers tijdens de verkiezingen. ‘We weten dat emoties een grote rol spelen, maar we weten niet welke een grote invloed hebben op het stemgedrag en welke niet.’ Het nemen van politieke verantwoordelijkheid na het maken van een fout, en dus het inspelen op de emotionele behoefte van kiezers, kan potentieel meer effect hebben dan louter op rationele factoren inspelen.
Sinardet deelt de analyse van De Vadder. Er bestaan inderdaad geen Belgische onderzoeken die het belang van emoties in het stemgedrag van kiezers onder de loep nemen. ‘Als politicologen moeten we daarvoor in eigen boezem kijken, we vertrekken te vaak vanuit de mythe van de rationele en geïnformeerde kiezer.’ Zelf iets als de staatshervorming kan emoties en gevoelens oproepen.
De Vivaldi-regering als gemiste kans
De huidige federale regering heeft de kans om het vertrouwen in de politiek te herstellen aan zich laten voorbijgaan. Met zeven partijen regeren, zoals deze Vivaldi-regering doet, had kunnen bewijzen dat teamwork tot veel kan leiden, maar de voorlopige balans lijkt mager. De regering wordt voortdurend aangestuurd door partijvoorzitters die in feite buiten de regering staan, waardoor het evenwicht vaak zoek is en meningsverschillen de kop op steken. Het is even gelukt om voor eenheid van commando te zorgen tijdens het begin van de coronacrisis, maar daarna verwaterde dit. Nog anderhalf jaar heeft de regering om zich te herpakken, anders blijft het een gemiste kans. De particratie is een van de elementen die het opkrikken van het vertrouwen in de Wetstraat in de weg staat, benadrukt De Vadder.