Stijn Baert: ‘Jobcreatie: overheid moet richting aanbodsgericht beleid evolueren’

De hervorming van de arbeidsmarkt blijft een hot topic. Iedereen is het erover eens dat er dringend werk moet gemaakt worden van een hervorming, maar hoe die er dan moet uitzien zorgt voor discussie. In deze podcast geeft Stijn Baert, arbeidsmarktdeskundige en professor aan de Universiteit Gent, meer uitleg over de noden van onze arbeidsmarkt. 

Meer werkzoekenden of meer inactieven? 

De leeftijdsgroep 25- tot 64-jarigen kan duidelijk ingedeeld worden in een groep inactieven, een groep werkenden en een groep werkzoekenden. Dat maakt internationale vergelijking mogelijk. Als we die groep in België bekijken is 74% aan het werk, 3 tot 4% werkzoekend en 22 tot 23% inactief. Er zijn dus heel wat mensen die geen job hebben en er ook geen zoeken. In vergelijking met andere Europese landen is België één van de slechtste leerlingen van de klas wat het aantal inactieven betreft. Van de 27 Europese landen stranden we op plaats 23. Enkel landen als Kroatië en Griekenland doen het nóg slechter. Wat het aantal werkzoekenden betreft scoren we wel beter. Het beleid heeft lang gefocust op het verminderen van het aantal werkzoekenden, waardoor we op de tiende plaats eindigen.

Het grote verschil zit dus in ons aantal inactieven, zegt Baert. Die grote groep mensen die buiten de arbeidsmarkt vallen, doet voor een groot deel beroep op onze sociale zekerheid. Gidsland Zweden, waar het aantal inactieven veel lager is, kan daardoor met een vergelijkbare belastingdruk veel meer overheidskwaliteit aanbieden. Als België de werkzaamheid wil verhogen, zal het beleid vooral moeten focussen op het aantal inactieven, in plaats van zich blind te staren op het aantal werkzoekenden, benadrukt Baert. 

Het topje van de ijsberg 

De jarenlange focus van het beleid op het aantal werkzoekenden in plaats van op het aantal inactieven, heeft het probleem misschien net groter gemaakt. De poorten naar de werkloosheid werden beetje bij beetje gesloten, maar de poorten naar de inactiviteit werden juist wagenwijd opengezet. Denk daarbij aan het vervroegd pensioen of de ziekteverzekering. Wie vroeger werkzoekende was, heeft zich vaak naar de groep inactieven verplaatst, merkt Baert op. ‘Het percentage langdurig zieken is ondertussen zelfs hoger dan het aantal werkzoekenden.’ 

Met een werkzaamheidsgraad van 74% zitten we duidelijk onder het Europese gemiddelde. Ja, onze werkzaamheidsgraad vandaag is hoger dan ooit, maar het Europese gemiddelde is nóg sneller gestegen. De kloof met de andere Europese landen is dus zeker nog niet gedicht, benadrukt Baert. ‘Dat is vooral een probleem voor onze sociale zekerheid.’ Het is goed dat de regering hier eindelijk aandacht aan besteedt, maar het is tegelijk jammer dat er amper concrete beleidsmaatregelen volgen. Het beste voorbeeld is het Waalse regeerakkoord, waarbij de doelstelling om de werkzaamheidsgraad op te krikken werd vooropgesteld met oude recepten die amper doeltreffend zijn. ‘Ook in het federale akkoord zijn er geen concrete maatregelen afgeklopt.’ 

De overheid en jobcreatie 

Hoe kan de overheid voor meer jobcreatie zorgen? Heel wat jobs zitten in de privésector en het is niet wenselijk om over te gaan naar een maatschappij waar louter de overheid werk aanbiedt. Toch kan de overheid invloed hebben op de jobcreatie, zegt Baert. Als de overheid te veel jobs creëert binnen het overheidsapparaat zelf, moet dat gefinancierd worden door hogere belastingen. Dat is nadelig voor de economie en het investeringsklimaat.

Gegeven onze hoge inactiviteit is het duidelijk dat er een aanbodsgericht beleid nodig is. De overheid moet geen jobs creëren binnen de privésector via subsidies, maar door het prikkelen van mensen die buiten de arbeidsmarkt staan. Werken aantrekkelijker maken dan niet werken dus. Een verschuiving van belastingen kan werken aantrekkelijker maken, benadrukt Baert. Verder moeten ook de poorten van de arbeidsmarkt zoals het vervroegd pensioen beter bewaakt worden. 

Ugent @ work: Onderzoek naar de arbeidsmarkt  UGent @ Work verenigt 29 professoren uit zeven UGent-faculteiten en twaalf UGent-vakgroepen die onderzoek doen rond werk en arbeidsmarkt. Het is meer dan een ad-hoc samenwerking, het is de bedoeling om ons echt toe te leggen op maatschappelijke vraagstukken over werk en arbeidsmarkt, zegt Baert. ‘Op die manier kan er door ons onderzoek een duidelijkere puzzel gelegd worden.’ De ambitie is om de belastingbetaler meer waar voor zijn geld te geven.