Henk Ovink: ’Water is een leidraad in onze manier van leven’

Hoe kan Vlaanderen zich beter wapenen tegen watertekorten en overstromingen? Een expertengroep met de Nederlander Henk Ovink als voorzitter legt een tienpuntenplan op tafel waarmee de Vlaamse regering aan de slag moet. Het aanstellen van een watercommissaris, nauwkeurige voorspellingen en indien nodig onteigenen zijn slechts enkele voorstellen van de experts. Wat het beleid ook definitief beslist, het is duidelijk dat er iets moet gebeuren om een waterbom in Vlaanderen te vermijden. In deze podcast geeft Ovink meer uitleg over de noodzaak van een helder waterplan. 

Steeds extremer

Als VN-watergezant weet Ovink goed waarover hij spreekt. ‘Er is een grote spanning tussen enerzijds een teveel aan water, en dus overstromingen, en anderzijds een tekort aan water, en dus droogte.’ Beide fenomenen worden steeds extremer. Het resultaat verschilt wel. De impact van droogte werkt langer door dan die van overstromingen. Onderzoek toont aan dat extreme droogte in een gebied tientallen jaren een negatieve impact kan hebben op de lokale economie, zegt Ovink.

Een overstroming heeft een meer directe impact op het aantal slachtoffers en de schade, maar die kan hersteld worden. ‘De impact van overstromingen en droogte op mens en natuur is verschillend, maar wat we nu zien is dat ze steeds vaker tegelijk voorkomen.’ Gebieden die vroeger vooral met droogte te maken kregen, kunnen nu zowel extreem nat als extreem droog zijn. 

Water moet zijn plaats krijgen 

Water moet zijn plaats krijgen en gewaardeerd worden volgens de meerwaarde die het creëert voor voedselzekerheid, gezondheid en de economie, benadrukt Ovink. ‘Als we naar de wereld kijken, dan hebben we de waarde van water zwaar onderschat. Dat zie je aan de manier waarop we er nu mee omgaan.’ Rivieren zijn gekanaliseerd vanuit een economisch perspectief, om het vervoer van goederen zo snel mogelijk te laten gaan. Nu worden we geconfronteerd met het feit dat gekanaliseerde rivieren sneller overstromen of uitdrogen, zegt Ovink. Doordat water niet de juiste plek krijgt in onze samenleving, loopt het nu fout. ‘Investeren in water betaalt zichzelf terug en creëert een betere wereld.’ 

Aanpassingen in onze manier van leven 

Indien nodig moeten we bepaalde gebieden teruggeven aan het water, en dus overgaan tot onteigening. Dat klinkt als iets opgeven, maar dat is te zwart-wit, zegt Ovink. ‘Een stuk bos is ook geen opgeven land, dus een gebied dat kan overstromen is dat ook niet en kan voor allerlei doeleinden gebruikt worden.’  Overstromingsgebied is niet nutteloos of in onbruik geraakt.

We moeten nadenken over ons watersysteem en niet enkel kijken naar waterveiligheid en kwaliteit, maar ook naar ontwikkeling en biodiversiteit. Opgeven suggereert dat we hele gebieden van Vlaanderen niet meer zouden kunnen gebruiken door het terug te geven aan het water, terwijl het juist over verdere ontwikkelingen in een meervoudig perspectief op ruimtelijke ordening gaat. 

Het aanpakken van meer dan één probleem 

Een geïntegreerde wereldwijde aanpak is nodig. Water is een factor in de manier waarop we ons organiseren, juist omdat het aan alle aspecten van ons leven raakt. ‘Op het moment dat water als leidraad wordt gebruikt, krijg je iedereen met uiteenlopende belangen wel aan tafel.’ Wanneer er in water wordt geïnvesteerd, ontstaat er waarde-creatie in allerlei sectoren. 

Ovink verwijst naar de duurzaamheidsdoelstellingen vastgelegd door de Verenigde Naties over uiteenlopende domeinen van vrouwenrechten tot biodiversiteit. ‘In elk van die doelstellingen is water terug te vinden.’ Het fantastische aan water is dat het terug te vinden is in alle waarden van onze samenleving, zegt Ovink. Het aanstellen van een watercommissaris, één van de voorstellen van de experts, moet helpen bij de ondersteuning van een uniforme aanpak.