‘Bestemming België’ met Kas Swerts, Andreas Stynen en Gerrit Verhoeven
Een geschiedenis van toerisme in zevenmijlslaarzen
vr, 27/01/2023: 14:00 – 16:30
vr, 03/02/2023: 14:00 – 16:30
vr, 17/02/2023: 14:00 – 16:30
Ooit was België een topbestemming. Toeristen stroomden van heinde en verre toe om van een streepje zon aan de Belgische kust te genieten, de ruwe Ardense valleien te ontdekken of door een van onze kunststeden te struinen. Dat bruisende toerisme liet zijn sporen na in het landschap: van de luxueuze villa’s en hotels uit de belle époque in Westende tot de verroeste wandelwegwijzers in Wépion. In deze lezingenreeks brengen we die turbulente toeristische ontwikkeling in kaart, van het prille begin in de negentiende eeuw tot het heden.
Een eerste lezing voert ons naar de kust. Niet naar het bruisende Oostende, maar wel naar het rustige Westende, dat in de late negentiende en vroege twintigste eeuw onder impuls van de familie Otlet uitgroeide tot één van de meest mondaine badplaatsen aan onze Belgische kust. Luxueuze hotels zoals het Westend’Hôtel en het Grand Hôtel Belle-Vue lokten de Brusselse beau monde naar het strand, terwijl de betere middengroepen statige villa’s lieten bouwen in de duinen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakte de badplaats echter zwaar beschadigd. Langzaam taande ook de glorie door de sluimerende democratisering van toerisme, toen villa’s en hotels in de naoorlogse periode plaats maakten voor pensions, appartementen en campings.
Tussen de twee bestemmingen door houden we een pitstop aan de Sint-Jacobsmarkt in Antwerpen, een van de Belgische ‘kunststeden’ die al in de negentiende eeuw een massa toeristen aantrok. In het neonverlichte gebouw aan de Sint-Jacobsmarkt was immers de Vlaamse Toeristenbond (VTB) gehuisvest. Gedurende de twintigste eeuw probeerde de VTB een alternatief (Vlaams) perspectief te introduceren in het Belgische toeristische landschap. De Bond spiegelde zich aan de grote toeristische concurrent, de Touring Club de Belgique (TCB), en trachtte via eigen initiatieven (wandel- en fietspaden, eigen gidsen, autorally’s, etc.) de Belgische reiziger om te scholen tot een Vlaamse toerist. Het zorgde voor een complexiteit in het Belgische toeristische landschap die tot vandaag voelbaar is.
De derde ‘klassieke’ bestemming in België zijn de Ardennen. Bij de onafhankelijkheid in 1830 baadde de regio nog in een waas van mysterie, of dat was althans het beeld dat avontuurlijke reizigers uit Brussel, Luik en andere steden schetsten. Als zelfverklaarde pioniers drongen ze almaar verder door in onontgonnen, pittoreske riviervalleien. Daarbij was de verstandhouding met de plaatselijke bevolking op z’n minst dubbel: hoewel de stedelingen op lokale initiatieven moesten rekenen voor onderdak, keken ze veelal neer op hun Ardeense landgenoten. Wat lange tijd eveneens aan hun aandacht ontsnapte, waren de Hoge Venen. Vandaag vaak in één adem met de Ardennen genoemd, kende deze bestemming toch een heel aparte ontwikkeling, met een onvermoede rol voor de Eerste Wereldoorlog.
LOCATIE / DATUM & UUR
ANTWERPEN / M HKA / LEUVENSTRAAT 32
vr, 27/01/2023: 14:00 – 16:30
vr, 03/02/2023: 14:00 – 16:30
vr, 17/02/2023: 14:00 – 16:30
Gerrit Verhoeven is professor erfgoedstudies aan de Universiteit Antwerpen en wetenschappelijk medewerker aan de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel. Geschiedenis van toerisme is één van zijn favoriete onderzoeksthema’s. Samen met Andreas Stynen redigeerde hij de bundel Bestemming België. Een geschiedenis van toerisme in dertien etappes (1830-2030).
Professor Andreas Stynen is verbonden aan de opleiding cultureel erfgoed van de KU Leuven. Hij doet onderzoek naar toerisme, met bijzondere aandacht voor het bijhorende erfgoed, de emoties en de beleving van nationale identiteiten.
Kas Swerts is onderzoeker aan het ADVN | archief voor nationale bewegingen, en is als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan het Centre of Political History van de Universiteit Antwerpen. Hij publiceerde het boek 100 jaar trippen: De Vlaamse Toeristenbond.
